روزنامه جام جم : حرف‌هاي جهاني هنر مدرن ايران

دومین جشنواره 6 هفته با هنر ایران چه زمانی برگزار‌می‌شود و چه آثاری در آن به نمایش گذاشته می‌شود؟

اين جشنواره با محوريت هنرهاي تجسمي دركانادا برگزار مي‌شود و چنان كه اشاره كرديد در حال حاضر قرار است دومين دوره آن را برگزار كنيم. البته در كنار رشته تجسمي، بخش‌هاي موسيقي، ادبيات و فيلم نيز در اين جشنواره گنجانده شده است. موضوعي كه در اين جشنواره مد نظر واقع شده بحث هنر مدرن است. در واقع ما در اين جشنواره 4 مجموعه داريم كه مربوط به تيم برگزاركنندگان جشنواره متشكل از محمود معراجي، علي كامران، مهرداد معراجي، محسن وزيري و خود من است. در اين دوره از جشنواره، 4 نمايشگاه برگزار مي‌شود. «آينده در پس زمينه» عنوان نمايشگاهي است كه از 31 شهريور تا 12 مهر برگزار مي‌شود. در اين بخش آثار گروهي از پيشكسوتان هنرهاي تجسمي از جمله محسن وزيري‌مقدم از پيشگامان هنر مدرن، قباد شيوا از جمله گرافيست‌هاي برجسته بين‌المللي و حميد جبلي از پيشگامان عكاسي تئاتر به نمايش درمي‌آيد.

نمايشگاه دوم «شكفتن در مه» نام دارد كه همزمان با نمايشگاه اول آغاز مي‌شود. در اين نمايشگاه 5 بنيانگذار جشنواره شش هفته با هنر ايران تازه‌ترين آثار خود را تحت عنوان گروه «از آن فنجان» به نمايش مي‌گذارند. سومين نمايشگاه «قطار مرموز» نام دارد كه 14 تا 26 مهر 91 برگزار مي‌شود و در اين بخش آثار 8 بانوي ايراني جوان نسل پس از انقلاب به نمايش درمي‌آيد. «پرواز رنگ‌ها» نام آخرين نمايشگاه اين جشنواره است كه در سطح بين‌المللي برگزار مي‌شود و شركت در اين بخش براي عموم هنرمندان در اقصي نقاط جهان آزاد بوده و آثار به انتخاب هيات داوران به نمايش در مي‌آيد. اين نمايشگاه از 28 مهر تا 10 آبان برپا خواهد شد.

نكته‌اي كه درباره اين جشنواره وجود دارد اين است كه آثار هنرمندان جوان در كنار آثار هنرمندان پيشكسوت به نمايش درمي‌آيد. اين حركت نشان مي‌دهد جوانان همواره گرايش دارند تا از تجارب پيشكسوتان عرصه هنر بهره گيرند و از طرفي، هر شاخه هنري نيازمند ورود نسل‌هاي تازه است.

جالب اين است كه حضور جبلي به عنوان عكاس تئاتر در حالي در اين جشنواره اتفاق افتاده كه در ايران او را بيشتر به عنوان بازيگر مي‌شناسيم.

دليلش اين است كه حميد جبلي هرگز آدم حاشيه نبوده و نيست. طي سال‌هاي اخير برخي بازيگران به برگزاري نمايشگاه عكس پرداختند، اما جبلي ترجيح داد مجموعه عكس هايش را به معرض نمايش نگذارد تا درگير حواشي نشود. با وجود اين جبلي از زمان شروع فعاليت خود در عرصه تئاتر به عكاسي مشغول بوده است و سابقه زيادي دراين زمينه دارد. بنابراين ما تصميم گرفتيم در اين جشنواره، نمايشگاهي از 50 عكس سوررئال اين هنرمند را برگزار كنيم. اين نمايشگاه شامل 3 بخش ديواري، اسلايد شو و كارهايي است كه به شكل پروجكت روي ديوارهاي خيابان قرار مي‌گيرد. البته يك بخش ديگر جشنواره به نقاشي‌هاي اريك آيوازيان اختصاص دارد كه از نقاشان پيشكسوت به شمار مي‌رود و سال‌هاست در انگلستان زندگي مي‌كند.

با توجه به اين كه جشنواره از بخش‌هاي مختلف تشكيل شده، آيا براي هر بخش دبير جداگانه‌اي در نظر گرفته‌ايد؟

ببينيد ما در اين جشنواره يك تيم مديريت هنري داريم كه مثل شوراي انتخاب آثار عمل مي‌كند. همچنين از چند مشاور برجسته متشكل از هنرمندان خارجي نيز دراين ارتباط كمك گرفته‌ايم.

خود شما به عنوان دبير جشنواره فكر مي‌كنيد اين جشنواره در مقايسه با سال گذشته چقدر مي‌تواند عملكرد متفاوتي داشته باشد؟

مهم‌ترين فرقي كه اين دوره از جشنواره با جشنواره سال گذشته دارد اين است كه در ابعاد گسترده‌تري برگزار مي‌شود.نكته بعدي اين است كه اين جشنواره در رديف معدود جشنواره‌هايي است كه خود هنرمندان، متولي برگزاري آن بوده‌اند و در سطوح بين‌المللي توانسته جايگاه مطلوبي كسب كند. چنانچه در دوره گذشته، نخست وزير كانادا نامه تشكر آميزي به متوليان اين جشنواره نوشت يا به عنوان مثال نهادهايي چون دانشگاه تورنتو براي همكاري دراين جشنواره اعلام آمادگي كرده‌اند.

آيا تصميم داريد دوره‌هاي آينده اين جشنواره را در ايران برگزار كنيد؟

ما با معاونت هنري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي درباره جشنواره‌هاي مختلف صحبت كرده‌ايم. اما مساله اينجاست كه در ايران روند برگزاري يك جشنواره و اصولا پروسه حركت يك پروژه هنري، كند است. ضمن اين كه براي برپايي چنين جشنواره‌اي درايران نيازمند همكاري با ارگان‌هاي مختلفي هستيم. در عين حال روند پاسخگويي درايران به آن شكلي كه بايد فعال نيست.براي همين بعيد مي‌دانم بتوانيم اين جشنواره را با همين ابعاد در ايران برگزار كنيم. من هميشه تصور مي‌كنم سيف‌الله صمديان يك معجزه است كه توانسته تا امروز جشن تصوير سال را برگزار كند، چون همان طوركه اشاره كردم برپايي چنين جشنواره‌هايي نيازمند گذراندن مراحل متعدد است.

از آنجا كه هدف از برگزاري اين جشنواره در بخش تجسمي،معرفي هنر مدرن ايران است، فكر مي‌كنيد ديدگاه مخاطبان خارجي نسبت به اين آثار چگونه خواهد بود؟

ببينيد اين جشنواره مخاطب حرفه‌اي دارد. منظورم از مخاطب حرفه‌اي مخاطبي است كه كار و شغلش هنر است و با توجه به دانش و اشرافي كه دارد براي بازديد از اين آثار مي‌آيد. سال گذشته نيز گلد اسميت مجسمه‌ساز بزرگ آمريكاي شمالي به ديدن آثار جشنواره آمد و از برپايي آن ابراز خرسندي كرد وگفت خوشحالم كه چنين جشنواره‌اي از هنر ايران در كانادا برگزار شده و اين نشان مي‌دهد كه هنر مرز نمي‌شناسد.

اجازه بدهيد كمي هم درباره ضرورت شكل‌گيري جشنواره صحبت كنيم. اصلا ايده شكل‌گيري جشنواره چطور صورت گرفت؟

در حال حاضر جامعه ايراني در كانادا مشتمل بر 150 هزار نفر است كه در اين بين هنرمند هم كم نداريم. اما جايگاه اين هنرمندان در كانادا به آن شكلي كه بايد معرفي نشده است.روي اين اصل احساس كرديم احتياج داريم فضايي براي عرضه آثار هنرمندان ايراني مهيا كنيم تا آنها بتوانند صداي خود را به گوش جهانيان برسانند.

پيش ازاين كه اين جشنواره پا بگيرد، من مدير مهمان گالري هد بونز بودم. بعد از آن من و محمود معراجي به تهيه پروپازلي پرداختيم كه نسبت به آن استقبال زيادي شد. بعد از آن كه دوره نخست جشنواره برگزار شد،ما ثابت كرديم كه هنرمدرن ايران حرف‌هاي زيادي در اين جشنواره براي گفتن دارد و همان طور كه اشاره كردم حتي هنرمندان آمريكاي شمالي مجذوب فعاليت هنرمندان ايراني از اين منظر هستند.

هنرمندان اين جشنواره در بخش تجسمي بر اساس چه معياري انتخاب شده‌اند؟ به عنوان مثال هشت نقاش زن در يكي از بخش‌هاي نمايشگاهي جشنواره حضور دارند. درباره نحوه انتخاب اين هنرمندان بگوييد؟

پيش از هرچيز اجازه بدهيد به اين نكته اشاره كنم كه در كشور كانادا رسم براين است اگر يك جشنواره دوسال متوالي با موفقيت برگزار شود، براي برپايي دوره‌هاي بعد، از سوي دولت سوبسيد به آن تعلق مي‌گيرد. به همين سبب با سپري كردن دومين دوره جشنواره، اميدوارم در سال بعد جشنواره را به لحاظ تعداد آثار با گستردگي بيشتري برگزار كنيم. فارغ از اينها جشنواره 6 هفته با هنر ايران بشدت به كيفيت متكي است.

تم جشنواره امسال، لحظه هنري و هنر لحظه‌اي است. از آنجا كه هنر فرآيند پيچيده‌اي است و هر كسي نمي‌تواند آن را انجام دهد ما به انتخاب هنرمنداني پرداخته‌ايم كه به اصطلاح هنري داشته باشند. شايد در ايران خيلي‌ها باشند كه نقاشي مي‌كنند، اما هنرمندي مي‌تواند در عالم هنر ماندگار شود كه به ورطه تكرار نيفتد و آثارش همواره براي مخاطبان تازگي داشته باشد.

سال گذشته كسب موفقيت اين جشنواره در بخش فيلم تا جايي بود كه جشنواره ديازپورا داوطلب همكاري بيشتر با اين جشنواره شد. آيا امسال در بخش تجسمي نيز شاهد مشاركت سازمان‌هاي مردم نهاد (NGO) خواهيم بود؟

ما براي بخش هنرهاي تجسمي با موزه هنرهاي معاصر تورنتو وارد مذاكره شده بوديم، اما متاسفانه به لحاظ زماني دير عمل كرديم و فرصت اين همكاري را براي امسال از دست داده‌ايم. به طور كلي برگزاري هر جشنواره‌اي در دنيا نيازمند 16 ماه زمان است تا بتواند دراين فاصله از نهادهاي مختلف نيز مشاوره بگيرد. اما ما در طول 6 ماه زمينه‌هاي جشنواره دوم را فراهم كرده‌ايم و طبعا نسبت به اين زمان 10 ماه عقب هستيم. ضمن اين كه موزه تورنتو جدول برنامه‌هايش را از 13 ماه قبل بسته بود.

با وجود اين كه هنرهاي سنتي ما هنوز در سطوح بين‌المللي از جايگاه ويژه‌اي برخوردار نشده چطور شد كه تم هنر مدرن را براي اين بخش انتخاب كرديد؟

در اين ارتباط بايد به هنري چون نقاشي قهوه‌خانه‌اي اشاره كنم كه مدت‌هاست عمرش به سر آمده و ديگر كمتر هنرمندي را مي‌بينيم كه به آن شكل ديروزي فيگوراتيو كار كند.حتي برخي از هنرمندان عرصه تجسمي براين باورند كه كمال‌الملك با آوردن آن فيگورها كه سوغات سفر به فرنگ بود به نوعي در نقاشي ايران عقبگرد ايجاد كرد.

روي اين اصل ما همواره با يك مشكل مواجه بوده‌ايم و آن اين كه هيچ تعريف مشخصي از هنر نداريم. شما به حضور هنر سنتي در خارج از مرزهاي ايران اشاره كرديد. در اين باره بايد بگويم دامنه نمايش اين هنرها به نقاشيخط يا خط محدود بوده است وديگر شاخه‌هاي هنر سنتي ما در اين مسير مغفول مانده‌اند. از اينها گذشته ما تصميم گرفتيم در اين جشنواره، به نمايش آن دسته از آثار هنرمنداني بپردازيم كه در قالب هنرمدرن كار كرده‌اند. زيرا از اين منظر هم در سطح بين‌المللي به آن شكلي كه بايد كار نشده بود و اين مساله باعث مي‌شود هنر مدرن ايران بيش از پيش در جهان معرفي شود.

آزاده صالحي / جام جم